Teknokentlerdeki yönetici şirketler ile
diğer işletmeler, projelerde öğretim üyelerinden danışmanlık, mentörlük ve
benzeri adlarla birçok hizmet alırlar. Bu hizmetlerin verilme şekline bağlı
olarak da vergileme işlemleri değişmektedir. Teknokent ve TTO’lar özelinde
öğretim görevlilerinin vergisel durumları aşağıda açıklanmıştır.
1. Ücretli Personel Olarak Teknokent İşletmelerinde Çalışan Öğretim
Görevlileri
5746 sayılı Ar-Ge Kanununa göre, kamu personeli Ar-Ge projelerinde çalışsa dahi, alacakları ücretlere
teşvik uygulanmaz. Öte yandan,
Teknopark Kanununda kamu görevlilerine ilişkin herhangi bir kısıtlama yoktur.
Buna göre;
- 5018 sayılı Kanun eki listelerdeki kamu kurum ve
kuruluşlarında
- Yerel yönetimlerde
- Döner sermayeli kuruluşlarda, kanunla kurulan
fonlarda, kefalet sandıklarında
- Kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarında
- 5018 sayılı Kanun kapsamı dışındaki özel bütçeli kamu
idarelerinde
çalışan tüm kamu görevlileri (Devlet üniversitelerinde
çalışan öğretim üyeleri dahil), teknoparklardaki şirketlerde çalıştıkları
takdirde gelir vergisi stopaj teşvikinden yararlanabilirler.
Örneğin; Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi
Prof. Dr. Lefter Küçükandonyadis’in Ostim Teknopark’taki (X) Limited
Şirketinden aldığı ücreti gelir vergisi stopaj teşvikine konu olacaktır.[1]
Ancak teknokent işletmelerinin, bir üniversite veya
başka bir şirket (TTO/Döner Sermaye) aracılığıyla personele yaptığı ödemeler,
gelir vergisi stopaj teşviki kapsamına alınmayacaktır.
Örneğin; Marmara Üniversitesinin kadrosunda
bulunan öğretim görevlisi Prof. Dr. Alex de Souza’nın Üniversite adına, TÜBİTAK
tarafından desteklenen ve teknokentte gerçekleştirilen bir projede çalışmak
üzere görevlendirilmesi, ödemelerin proje sahibi firma tarafından doğrudan
Üniversiteye yapılması ve Üniversite tarafından da öğretim görevlisine ücret
verilmesi durumunda, söz konusu ödemeler gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilemeyecektir.[2]
Söz konusu
ödemenin, TTO veya döner sermaye işletmesi üzerinden ödenmesi halinde de gelir vergisi stopaj teşviki
uygulanmayacaktır.
2. Ücret ile
Serbest Meslek Farkı ve Vergisel Yansıması
Gerçek
kişilerin şahsi emeği ile elde ettikleri gelir, ücret ya da serbest meslek
kazancı olarak vergilendirilir.
Gelir
Vergisi Kanununun (GVK) 61. maddesine göre ücret;
-
İşverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara
-
Hizmet karşılığı verilen
para
ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.
İşverenler
ise, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dahilinde çalıştıran gerçek
ve tüzel kişilerdir.
GVK’nın
65. maddesine göre, her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest
meslek kazancıdır.
Serbest
meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye
veya uzmanlığa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi
olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.
Serbest
meslek faaliyetini mutat (olağan) meslek halinde ifa edenler serbest meslek
erbabıdır. Serbest meslek faaliyetinin yanında meslekten başka bir iş veya
görev ile devamlı olarak uğraşılması serbest meslek faaliyetinin niteliğini
değiştirmez.
Buna
göre, 4691 sayılı Kanun kapsamındaki teşvike sadece ücret gelirleri dahil
olduğundan, işletmelerde ücretli olarak çalışmayan ve serbest meslek erbabı
olan kişilerden (mühendis, mimar, doktor, avukat, mali müşavir, üniversite
hocası vs.) alınan hizmetler karşılığında ödenen tutarların gelir vergisi stopaj
teşviki kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir.
Örneğin; Ostim Teknokentte faaliyette bulunan (X) A.Ş., yazılım
projesi kapsamında akademisyenlere danışmanlık ücreti ödemektedir.
Bu
akademisyenlerin;
-
Bölgede faaliyette bulunan şirkete tabi ve bağlı olarak çalışmaları (personel
ile şirket arasında bir hizmet sözleşmesi imzalanmış olması) halinde, bunlara
yapılacak ödemelerin ücret olarak kabul edilmesi, bölge içerisinde çalışılan
sürelere ait ücretlerin 4691 sayılı Kanunun geçici 2. maddesi uyarınca gelir
vergisi stopaj teşvikine konu olması ücret olarak yapılan ödemelerin ücret
bordrosu ile belgelendirilmesi,
-
Bölgede faaliyette bulunan şirkete tabi ve bağlı olmaksızın kendi nam ve
hesaplarına çalışmaları halinde ise, bunlara yapılacak ödemelerin serbest meslek kazancı olarak kabul
edilerek, Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesine göre %20 gelir vergisi tevkifatına
tabi tutulması gerekmektedir.[3] Ayrıca serbest meslek ödemeleri, şirkete düzenlenecek
serbest meslek makbuzu ile belgelendirilecek ve bu ödemeler KDV’ye tabi
olacaktır.[4]
Örneğin; Yıldız Teknik Üniversitesi Teknoparkında
faaliyette bulunan (Z) A.Ş.’nin, üniversitelerin akademisyen kadroları ve
konunun uzmanlarından aldığı danışmanlık ve proje hizmetleri %18 KDV’ye tabi
olacaktır. Ancak, akademik personelin şirkete tabi ve bağlı olarak çalışması
halinde, bunlara yapılacak ödemeler ücret olarak kabul edileceğinden, söz
konusu ücret ödemeleri KDV’nin konusuna girmeyecek ve bu ödemeler üzerinden KDV
hesaplanmayacaktır.
Akademisyenlerin çok büyük
bir kısmı, teknokentlerde verdikleri danışmanlık hizmetlerini “arızi” olarak
gerçekleştirmektedirler. Bu şekilde verilen danışmanlık hizmetleri için serbest
meslek makbuzu düzenlenmesine ve bu hizmet için KDV hesaplanmasına gerek
yoktur. Diğer yandan teknokent yönetici şirketleri ile teknokent işletmeleri,
akademisyenlerden aldıkları bu şekildeki hizmetler için “gider pusulası”
düzenlemek zorundadır. Gider pusulası ile belgelendirilen hizmet bedelleri
üzerinden de, %20 gelir vergisi stopajı yapılacaktır.
Örneğin; Bilkent Cyberpark’ta faaliyet gösteren (Y) A.Ş.,
öğretim görevlisi Prof. Dr. Can Bartu’dan 1 ay süreyle ve 4.000 TL (brüt)
bedelle danışmanlık hizmeti almıştır.
Bu durumda (Y) A.Ş., Prof.
Dr. Can Bartu’ya gider pusulası düzenleyecek, ödeme üzerinden (4.000 x %20) 800
TL tevkifat yapacak ve Prof. Dr. Can Bartu’ya 3.200 TL verecektir. Bu işlem
KDV’ye de tabi olmayacaktır.
3. Yönetici Şirketlerde Çalışan ve/veya Bu Şirketlere
Hizmet Veren Akademisyenler
Ar-Ge faaliyetinde görev
alsın almasın, teknik personel kapsamında olsun olmasın; teknokent yönetici
şirketleri bünyesinde çalışan personelin ücretlerine gelir vergisi stopaj teşviki
uygulanması mümkün değildir.
Gelir İdaresince verilen
özelgede de, “(Yönetici şirket olarak) Bölge içinde veya dışında bulunan
firmalara vermiş olduğunuz Ar-Ge teknik danışmanlık ve proje danışmanlığı
hizmetleri faaliyetlerinde fiilen görev alan yönetim kurulu ve danışma kurulu
üyeleri ile Sosyal Güvenlik Kurumundan emekli olan ve şirket bünyesinde genel
müdür olarak çalışan personele bu çalışmaları karşılığında ödenen ücretlerin
gelir vergisi ve damga vergisinden istisna edilmesi mümkün bulunmamaktadır.”[5] denilmiştir.
Yönetici şirkette görev alan üniversite personeli ile
diğer uzman kişiler de gelir vergisi istisnasından yararlanamaz.
Örneğin; ODTÜ Teknokentte, Ar-Ge
ve tasarım faaliyetinde bulunmak isteyen girişimcilerin projelerini değerlendirmek
üzere oluşturulan komisyonda (hakem heyetinde) part-time görevlendirilen
üniversite öğretim üyeleri ve uzman kişilerin, hizmet sözleşmesine bağlı olarak gerçekleştirdikleri faaliyetin Ar-Ge kapsamında
değerlendirilmesi mümkün olmadığından ve 4691 sayılı Kanunun 3. maddesinde yer
alan "Ar-Ge personeli" tanımı ile "Destek Personeli" tanımı
kapsamında değerlendirilemeyeceğinden söz konusu personele ait ücretlerin
gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilmesi
mümkün değildir.[6]
Hakem heyetinde görevlendirilen sektör uzmanı ve öğretim
elemanlarının, yönetici şirkete tabi ve bağlı olmaksızın kendi nam ve hesaplarına
çalışmaları halinde, bunlara yapılacak ödemeler serbest meslek ödemesi
olarak kabul edilecek ve %20 tevkifat uygulanacaktır. Verilen hizmetin, arızi
serbest meslek faaliyeti kapsamında değerlendirilmesi halinde KDV
hesaplanmayacak; devamlı yapılan serbest meslek faaliyetinde ise,
uzmanlar ve öğretim elemanlarının serbest makbuzu düzenlemesi ve KDV
hesaplaması gerekecektir.[7]
4. Şirket
Ortağı Olan Öğretim Görevlilerinin Elde Ettikleri Ücretler
4691 sayılı Teknokent Kanununa göre, teknoparklarda
görevlendirilen öğretim üyelerinin bölgede elde edecekleri gelirler üniversite
döner sermaye kapsamı dışında tutulur. Öğretim elemanları, üniversite yönetim kurulunun
izniyle yaptıkları araştırmaların sonuçlarını ticarileştirmek amacı ile bu bölgelerde
şirket kurabilir, kurulu bir şirkete ortak olabilir ve/veya bu şirketlerin
yönetiminde görev alabilirler.
Böylece, üniversitelerde görevli öğretim
üyelerine, teknoparklara ilişkin ayrıcalık tanınmış ve bu bölgelerde ticari
faaliyet gerçekleştirmelerine izin verilmiştir.
Kurumlar vergisi mükellefi olan sermaye şirketlerinin
ortakları, genellikle şirketlerde bordrolu/ücretli
personel şeklinde çalışmaktadır. Sermaye şirketlerinin ortaklarından bağımsız
tüzel kişiliği bulunmakta ve 3. kişilere karşı da tüzel kişilik sorumlu
olmaktadır.
Bu çerçevede, teknokentteki firmalarda fiilen çalışan şirket ortaklarına bu çalışmaları karşılığında
ödenen ücretler, diğer şartları da taşıması kaydıyla 4691 sayılı Kanunda yer
alan gelir vergisi stopaj teşvikinden faydalandırılacaktır. Ayrıca, şirket
ortağı olan ve aynı zamanda fiilen Ar-Ge faaliyetlerinde çalışan öğretim
görevlilerine yapılan ücret ödemelerinin de gelir vergisi stopaj teşvikine konu
edilmesi mümkündür.[8]
Ar-Ge faaliyetlerine fiilen katılan yönetim kurulu üyelerine bu çalışmaları karşılığı ödenecek ücretler
için diğer şartları da taşıması kaydıyla, gelir vergisi stopaj teşviki uygulanacaktır.[9]
5. Sonuç
Özellikle TTO’lar ve
Üniversitelerin döner sermaye işletmeleri üzerinden teknokent firmalarına
verilen hizmetlerde, vergisel yönden ciddi hatalar yapıldığı görülmektedir.
Üniversite öğretim görevlileri, yukarıda açıklandındığı üzere farklı
şekillerde teknokent işletmelerine hizmet vermektedir. Her bir uygulamanın; teknopark,
vergi ve muhasebe mevzuatı açısından baştan sona doğru kurgulanması, en optimum
seçenek üzerinden sistem oluşturulması, yapılacak olası bir vergi ve/veya
bakanlık incelemesinde işletmelerin risklerini ortadan kaldıracaktır. Yapılan
yanlış işlemler nedeniyle, daha önce yararlanılan tüm teşviklerin (kurumlar
vergisi, gelir vergisi, KDV vs.) cezalı olarak tarh edileceği unutulmamalıdır.
Güven AYYILDIZ
SMMM/ Ar-Ge ve Teknokent
Uzmanı
Sorularınız için:
guvenayyildiz@argeveteknokent.com
0312.266.26.27
[1] Ankara VDB’nin 18.09.2013 tarih
ve 38418978-120[61-13/ 12]-1035 sayılı
özelgesi.
[2] Gümüşhane Defterdarlığının 14.04.2017 tarih ve
22202903-010.01-5 sayılı özelgesi
[3] İstanbul VDB’nin 19.06.2012 tarih
ve B.07.1.GİB.4.34.17.01-KDV.G.20-1935 sayılı özelgesi.
[4] Büyük Mükellefler VDB’nin 18.08.2011 tarih ve
B.07.1.GİB.4.99.16.02-4691/Geçici-2-90 sayılı özelgesi.
[5]
İstanbul VDB’nin
29.01.2018 tarih ve 62030549-125[10-2015/51]-93748 sayılı özelgesi.
[6] Denizli VDB’nin 07.09.2015 tarih
ve 51421814-120[61-2015-78]-152 sayılı özelgesi.
[7] Erzurum VDB’nin 08.03.2017 tarih
ve 30094508-125.05[2016/2.3]-14 sayılı özelgesi.
[8] İstanbul VDB’nin 01.03.2012 tarih
ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 6-809 sayılı özelgesi
[9] İstanbul VDB’nin 03.11.2011 tarih ve
B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 10-1971 sayılı özelgesi.
+90 312 266 26 27 
Mustafa Kemal Mahallesi, Via Green İş Merkezi, 2079. Sokak, No:2/A3 Çankaya - Ankara
