Teknokentlerdeki yönetici şirketler ile diğer işletmeler, projelerde öğretim üyelerinden danışmanlık, mentörlük ve benzeri adlarla birçok hizmet alırlar. Bu hizmetlerin verilme şekline bağlı olarak da vergileme işlemleri değişmektedir. Teknokent ve TTO’lar özelinde öğretim görevlilerinin vergisel durumları aşağıda açıklanmıştır.

1. Ücretli Personel Olarak Teknokent İşletmelerinde Çalışan Öğretim Görevlileri

5746 sayılı Ar-Ge Kanununa göre, kamu personeli Ar-Ge projelerinde çalışsa dahi, alacakları ücretlere teşvik uygulanmaz. Öte yandan, Teknopark Kanununda kamu görevlilerine ilişkin herhangi bir kısıtlama yoktur.

Buna göre;

- 5018 sayılı Kanun eki listelerdeki kamu kurum ve kuruluşlarında

- Yerel yönetimlerde

- Döner sermayeli kuruluşlarda, kanunla kurulan fonlarda, kefalet sandıklarında

- Kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıklarında

- 5018 sayılı Kanun kapsamı dışındaki özel bütçeli kamu idarelerinde

çalışan tüm kamu görevlileri (Devlet üniversitelerinde çalışan öğretim üyeleri dahil), teknoparklardaki şirketlerde çalıştıkları takdirde gelir vergisi stopaj teşvikinden yararlanabilirler.

Örneğin; Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Lefter Küçükandonyadis’in Ostim Teknopark’taki (X) Limited Şirketinden aldığı ücreti gelir vergisi stopaj teşvikine konu olacaktır.[1]

Ancak teknokent işletmelerinin, bir üniversite veya başka bir şirket (TTO/Döner Sermaye) aracılığıyla personele yaptığı ödemeler, gelir vergisi stopaj teşviki kapsamına alınmayacaktır.  

Örneğin; Marmara Üniversitesinin kadrosunda bulunan öğretim görevlisi Prof. Dr. Alex de Souza’nın Üniversite adına, TÜBİTAK tarafından desteklenen ve teknokentte gerçekleştirilen bir projede çalışmak üzere görevlendirilmesi, ödemelerin proje sahibi firma tarafından doğrudan Üniversiteye yapılması ve Üniversite tarafından da öğretim görevlisine ücret verilmesi durumunda, söz konusu ödemeler gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilemeyecektir.[2]

Söz konusu ödemenin, TTO veya döner sermaye işletmesi üzerinden ödenmesi halinde de gelir vergisi stopaj teşviki uygulanmayacaktır.

2. Ücret ile Serbest Meslek Farkı ve Vergisel Yansıması

Gerçek kişilerin şahsi emeği ile elde ettikleri gelir, ücret ya da serbest meslek kazancı olarak vergilendirilir.

Gelir Vergisi Kanununun (GVK) 61. maddesine göre ücret;

- İşverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara

- Hizmet karşılığı verilen

para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.

İşverenler ise, hizmet erbabını işe alan, emir ve talimatları dahilinde çalıştıran gerçek ve tüzel kişilerdir.

GVK’nın 65. maddesine göre, her türlü serbest meslek faaliyetinden doğan kazançlar serbest meslek kazancıdır.

Serbest meslek faaliyeti; sermayeden ziyade şahsi mesaiye, ilmi veya mesleki bilgiye veya uzmanlığa dayanan ve ticari mahiyette olmayan işlerin işverene tabi olmaksızın şahsi sorumluluk altında kendi nam ve hesabına yapılmasıdır.

Serbest meslek faaliyetini mutat (olağan) meslek halinde ifa edenler serbest meslek erbabıdır. Serbest meslek faaliyetinin yanında meslekten başka bir iş veya görev ile devamlı olarak uğraşılması serbest meslek faaliyetinin niteliğini değiştirmez.

Buna göre, 4691 sayılı Kanun kapsamındaki teşvike sadece ücret gelirleri dahil olduğundan, işletmelerde ücretli olarak çalışmayan ve serbest meslek erbabı olan kişilerden (mühendis, mimar, doktor, avukat, mali müşavir, üniversite hocası vs.) alınan hizmetler karşılığında ödenen tutarların gelir vergisi stopaj teşviki kapsamında değerlendirilmesi mümkün değildir. 

Örneğin; Ostim Teknokentte faaliyette bulunan (X) A.Ş., yazılım projesi kapsamında akademisyenlere danışmanlık ücreti ödemektedir.

Bu akademisyenlerin;

- Bölgede faaliyette bulunan şirkete tabi ve bağlı olarak çalışmaları (personel ile şirket arasında bir hizmet sözleşmesi imzalanmış olması) halinde, bunlara yapılacak ödemelerin ücret olarak kabul edilmesi, bölge içerisinde çalışılan sürelere ait ücretlerin 4691 sayılı Kanunun geçici 2. maddesi uyarınca gelir vergisi stopaj teşvikine konu olması ücret olarak yapılan ödemelerin ücret bordrosu ile belgelendirilmesi,

- Bölgede faaliyette bulunan şirkete tabi ve bağlı olmaksızın kendi nam ve hesaplarına çalışmaları halinde ise, bunlara yapılacak ödemelerin serbest meslek kazancı olarak kabul edilerek, Gelir Vergisi Kanununun 94. maddesine göre %20 gelir vergisi tevkifatına tabi tutulması gerekmektedir.[3] Ayrıca serbest meslek ödemeleri, şirkete düzenlenecek serbest meslek makbuzu ile belgelendirilecek ve bu ödemeler KDV’ye tabi olacaktır.[4]

Örneğin; Yıldız Teknik Üniversitesi Teknoparkında faaliyette bulunan (Z) A.Ş.’nin, üniversitelerin akademisyen kadroları ve konunun uzmanlarından aldığı danışmanlık ve proje hizmetleri %18 KDV’ye tabi olacaktır. Ancak, akademik personelin şirkete tabi ve bağlı olarak çalışması halinde, bunlara yapılacak ödemeler ücret olarak kabul edileceğinden, söz konusu ücret ödemeleri KDV’nin konusuna girmeyecek ve bu ödemeler üzerinden KDV hesaplanmayacaktır.

Akademisyenlerin çok büyük bir kısmı, teknokentlerde verdikleri danışmanlık hizmetlerini “arızi” olarak gerçekleştirmektedirler. Bu şekilde verilen danışmanlık hizmetleri için serbest meslek makbuzu düzenlenmesine ve bu hizmet için KDV hesaplanmasına gerek yoktur. Diğer yandan teknokent yönetici şirketleri ile teknokent işletmeleri, akademisyenlerden aldıkları bu şekildeki hizmetler için “gider pusulası” düzenlemek zorundadır. Gider pusulası ile belgelendirilen hizmet bedelleri üzerinden de, %20 gelir vergisi stopajı yapılacaktır.

Örneğin; Bilkent Cyberpark’ta faaliyet gösteren (Y) A.Ş., öğretim görevlisi Prof. Dr. Can Bartu’dan 1 ay süreyle ve 4.000 TL (brüt) bedelle danışmanlık hizmeti almıştır.

Bu durumda (Y) A.Ş., Prof. Dr. Can Bartu’ya gider pusulası düzenleyecek, ödeme üzerinden (4.000 x %20) 800 TL tevkifat yapacak ve Prof. Dr. Can Bartu’ya 3.200 TL verecektir. Bu işlem KDV’ye de tabi olmayacaktır. 

3. Yönetici Şirketlerde Çalışan ve/veya Bu Şirketlere Hizmet Veren Akademisyenler

Ar-Ge faaliyetinde görev alsın almasın, teknik personel kapsamında olsun olmasın; teknokent yönetici şirketleri bünyesinde çalışan personelin ücretlerine gelir vergisi stopaj teşviki uygulanması mümkün değildir.

Gelir İdaresince verilen özelgede de, “(Yönetici şirket olarak) Bölge içinde veya dışında bulunan firmalara vermiş olduğunuz Ar-Ge teknik danışmanlık ve proje danışmanlığı hizmetleri faaliyetlerinde fiilen görev alan yönetim kurulu ve danışma kurulu üyeleri ile Sosyal Güvenlik Kurumundan emekli olan ve şirket bünyesinde genel müdür olarak çalışan personele bu çalışmaları karşılığında ödenen ücretlerin gelir vergisi ve damga vergisinden istisna edilmesi mümkün bulunmamaktadır.”[5] denilmiştir.

Yönetici şirkette görev alan üniversite personeli ile diğer uzman kişiler de gelir vergisi istisnasından yararlanamaz.

Örneğin; ODTÜ Teknokentte, Ar-Ge ve tasarım faaliyetinde bulunmak isteyen girişimcilerin projelerini değerlendirmek üzere oluşturulan komisyonda (hakem heyetinde) part-time görevlendirilen üniversite öğretim üyeleri ve uzman kişilerin, hizmet sözleşmesine bağlı olarak  gerçekleştirdikleri faaliyetin Ar-Ge kapsamında değerlendirilmesi mümkün olmadığından ve 4691 sayılı Kanunun 3. maddesinde yer alan "Ar-Ge personeli" tanımı ile "Destek Personeli" tanımı kapsamında değerlendirilemeyeceğinden söz konusu personele ait ücretlerin gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilmesi mümkün değildir.[6]

Hakem heyetinde görevlendirilen sektör uzmanı ve öğretim elemanlarının, yönetici şirkete tabi ve bağlı olmaksızın kendi nam ve hesaplarına çalışmaları halinde, bunlara yapılacak ödemeler serbest meslek ödemesi olarak kabul edilecek ve %20 tevkifat uygulanacaktır. Verilen hizmetin, arızi serbest meslek faaliyeti kapsamında değerlendirilmesi halinde KDV hesaplanmayacak; devamlı yapılan serbest meslek faaliyetinde ise, uzmanlar ve öğretim elemanlarının serbest makbuzu düzenlemesi ve KDV hesaplaması gerekecektir.[7]

4. Şirket Ortağı Olan Öğretim Görevlilerinin Elde Ettikleri Ücretler

4691 sayılı Teknokent Kanununa göre, teknoparklarda görevlendirilen öğretim üyelerinin bölgede elde edecekleri gelirler üniversite döner sermaye kapsamı dışında tutulur. Öğretim elemanları, üniversite yönetim kurulunun izniyle yaptıkları araştırmaların sonuçlarını ticarileştirmek amacı ile bu bölgelerde şirket kurabilir, kurulu bir şirkete ortak olabilir ve/veya bu şirketlerin yönetiminde görev alabilirler.

Böylece, üniversitelerde görevli öğretim üyelerine, teknoparklara ilişkin ayrıcalık tanınmış ve bu bölgelerde ticari faaliyet gerçekleştirmelerine izin verilmiştir.

Kurumlar vergisi mükellefi olan sermaye şirketlerinin ortakları, genellikle şirketlerde bordrolu/ücretli personel şeklinde çalışmaktadır. Sermaye şirketlerinin ortaklarından bağımsız tüzel kişiliği bulunmakta ve 3. kişilere karşı da tüzel kişilik sorumlu olmaktadır. 

Bu çerçevede, teknokentteki firmalarda fiilen çalışan şirket ortaklarına bu çalışmaları karşılığında ödenen ücretler, diğer şartları da taşıması kaydıyla 4691 sayılı Kanunda yer alan gelir vergisi stopaj teşvikinden faydalandırılacaktır. Ayrıca, şirket ortağı olan ve aynı zamanda fiilen Ar-Ge faaliyetlerinde çalışan öğretim görevlilerine yapılan ücret ödemelerinin de gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilmesi mümkündür.[8]

 
Ar-Ge faaliyetlerine fiilen katılan yönetim kurulu üyelerine bu çalışmaları karşılığı ödenecek ücretler için diğer şartları da taşıması kaydıyla, gelir vergisi stopaj teşviki uygulanacaktır.[9]  

5. Sonuç

Özellikle TTO’lar ve Üniversitelerin döner sermaye işletmeleri üzerinden teknokent firmalarına verilen hizmetlerde, vergisel yönden  ciddi  hatalar yapıldığı görülmektedir.

 Üniversite öğretim görevlileri, yukarıda açıklandındığı üzere farklı şekillerde teknokent işletmelerine hizmet vermektedir. Her bir uygulamanın; teknopark, vergi ve muhasebe mevzuatı açısından baştan sona doğru kurgulanması, en optimum seçenek üzerinden sistem oluşturulması, yapılacak olası bir vergi ve/veya bakanlık incelemesinde işletmelerin risklerini ortadan kaldıracaktır. Yapılan yanlış işlemler nedeniyle, daha önce yararlanılan tüm teşviklerin (kurumlar vergisi, gelir vergisi, KDV vs.) cezalı olarak tarh edileceği unutulmamalıdır.

Güven AYYILDIZ

SMMM/ Ar-Ge ve Teknokent Uzmanı  

Sorularınız için:

guvenayyildiz@argeveteknokent.com

0312.266.26.27

[1] Ankara VDB’nin 18.09.2013 tarih ve  38418978-120[61-13/ 12]-1035 sayılı özelgesi.
[2] Gümüşhane Defterdarlığının 14.04.2017 tarih ve 22202903-010.01-5 sayılı özelgesi
[3] İstanbul VDB’nin 19.06.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.17.01-KDV.G.20-1935 sayılı özelgesi.
[4] Büyük Mükellefler VDB’nin 18.08.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.99.16.02-4691/Geçici-2-90 sayılı özelgesi.
[5] İstanbul VDB’nin 29.01.2018 tarih ve 62030549-125[10-2015/51]-93748 sayılı özelgesi.
[6] Denizli VDB’nin 07.09.2015 tarih ve 51421814-120[61-2015-78]-152 sayılı özelgesi.
[7] Erzurum VDB’nin 08.03.2017 tarih ve 30094508-125.05[2016/2.3]-14 sayılı özelgesi.
[8] İstanbul VDB’nin 01.03.2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 6-809 sayılı özelgesi
[9] İstanbul VDB’nin 03.11.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK 10-1971 sayılı özelgesi.