Teknoloji Geliştirme Bölgeleri; 4691 sayılı Kanun kapsamında faaliyet gösteren ve yüksek/ileri teknoloji kullanan ya da yeni teknolojilere yönelik firmaların, belirli bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü ya da Ar-Ge merkez veya enstitüsünün olanaklarından yararlanarak teknoloji veya yazılım ürettikleri/geliştirdikleri, teknolojik bir buluşu ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline dönüştürmek için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla Bölgenin kalkınmasına katkıda bulundukları yerlerdir.

Bu Bölgelerde faaliyet gösteren firmalar;

1. Kurumlar Vergisi İstisnası
2. Yazılım Satışlarında KDV İstisnası
3. SGK İşveren Hissesi Desteği
4. Gelir Vergisi Stopaj Desteği
5. Damga Vergisi İstisnası
6. Gümrük Vergisi İstisnası
7. Temel Bilimler Desteği
8. Makine Teçhizat Alımında KDV İstisnası
9. Doktoralı Personel ile Stajyer Hibesi

teşviklerinden yararlanırlar. 

Ülkemiz Ar-Ge ekosisteminin en önemli parçası olan Teknokentlerde faaliyette bulunmak, Ar-Ge ve yazılım üreten işletmeler açısından çok büyük rekabet avantajı sağlamaktadır. Son dönemlerdeki yoğun talep nedeniyle Teknokentlerde işyeri bulmak da önemli ölçüde zorlaşmıştır.

2001 yılında yayınlanan 4691 sayılı Kanun ile kurulan Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde; teknolojik bilginin üretilmesi, üretilen bilginin ticarileştirilmesi, üründe ve üretim yöntemlerinde ürün kalitesi ve standardının yükseltilmesi, verimliliği artıracak ve üretim maliyetlerini düşürecek yeniliklerin geliştirilmesi, küçük ve orta ölçekli işletmelerin yeni ve ileri teknolojilere uyumunun sağlanması, araştırmacılara iş imkânlarının sağlanması ve ileri teknoloji yatırımları yapacak yabancı sermayenin Ülkeye girişinin hızlandırılması ile sanayinin rekabet gücünün artırılması amaçlanmaktadır.

Sanayicimizi, araştırmacılar ve üniversitelerimiz ile buluşturarak teknolojik üretime yönelik yeni ürün ve üretim yöntemleri geliştirmelerini sağlayan bu Kanun kapsamında Eylül 2022 itibariyle; toplam 94 adet Teknoloji Geliştirme Bölgesi (Ankara 11, İstanbul 13, Kocaeli 5, İzmir 4, Konya 2, Gaziantep 2, Antalya 2, Mersin 2, Hatay 2, Kayseri 2, Bursa 2 adet, Eskişehir 2 adet - (Bilecik) ve Trabzon, Adana, Erzurum, Isparta, Denizli, Edirne, Elazığ, Sivas, Diyarbakır, Tokat, Sakarya, Bolu, Kütahya, Samsun, Malatya, Urfa, Düzce, Çanakkale, Kahramanmaraş, Tekirdağ, Van, Çorum, Manisa, Niğde, Burdur, Yozgat, Kırıkkale, Balıkesir, Karaman, Muğla, Afyonkarahisar-(Uşak), Aydın, Batman, Osmaniye, Zonguldak, Karabük, Nevşehir, Çankırı, Kastamonu, Kırklareli, Giresun, Rize, Yalova, Aksaray ve Adıyaman’da 1’er adet) kurulmuştur. 94 Teknoloji Geliştirme Bölgesi’nden 81’i faaliyetine devam etmekte, 13’ünün ise altyapı çalışmaları devam etmektedir.

I. PANDEMİ DÖNEMİ TEKNOKENT UYGULAMASI 

1) 7244 sayılı Kanunla birlikte 2020/Mart sonrası pandemi döneminde Teknokentlerde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen oranlarda (%40 ila %100 arası) Bölge dışı çalışma süresi teşviki uygulanmıştır. Özellikle tam kapanma uygulamasının olduğu süreler içerisinde, firmalar Teknokentlere fiziki olarak gelmeden/bulunmadan tüm teşvikler yararlanmışlardır.

Bu sistem, Ar-Ge ve destek personelinin tamamını kapsamış ve doğrudan “toplam çalışma süresi” esas alınarak uygulama yapılmıştır.

Pandemi dönemi uygulaması 12 Ekim 2021 tarihi itibariyle sona erdiğinden, bu tarih sonrası 7263 sayılı Kanun uygulaması devreye alınmıştır.

2) 2021/Şubat ayında yayımlanan 7263 sayılı Kanun ile, gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilen toplam çalışma sürelerinin %20’sini aşmamak kaydıyla ilgili personelin Bölge dışında geçirdikleri süreler de gelir vergisi stopajı teşviki kapsamına alınmıştır.

Öte yandan, 2020/Mart – 2021/Ekim tarihleri arasındaki pandemi döneminde, %40 ila %100 arasında Bölge dışı çalışma süresi uygulandığından, 7263 sayılı Kanunla getirilen %20 Bölge dışı çalışma süresine ilişkin sistem devreye girmemiştir.

Pandemi dönemi uygulaması 12 Ekim 2021 tarihi itibariyle sona erdiğinden, bu tarih sonrası 7263 sayılı Kanun uygulaması devreye alınmıştır.

7263 sayılı Kanunla verilen yetki çerçevesinde, 17.10.2021 tarihi sonrası yürürlüğe giren Cumhurbaşkanı Kararlarıyla Teknokentlerde;

- Gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilen, ilgili personelin toplam çalışma süresinin %75’i Bölge dışında geçirdikleri süreler kapsamında gelir vergisi stopajı teşviki kapsamına alınmıştır. Böylece, %20 olan dışarıda çalışma süresi oranı %75’e çıkarılmıştır.

Konuyu kısa örneklerle ele almak gerekirse;

Örneğin; Jorge Jesus A.Ş.’nin Bilkent Teknokent şubesinde 40 Ar-Ge personeli çalışmaktadır. Bu personelin her biri Bölgeye, haftalık 11,25 saat “kartla giriş” yapmıştır.

Bu durumda, %75’lik Bölge dışı çalışma süresi kapsamında her bir personelin çalışma süresine haftalık (11,25 x 3) 33,75 saat eklenecektir. Böylece tüm personelin çalışma süresi (11,25 + 33,75) 45 saate ulaşacak ve stopaj teşvikinden her bir personel tam olarak yararlanacaktır.  

Örneğin; Bir önceki örnekteki şirketin 40 personelinden 10’u, Teknokente haftalık 45 saat kartla giriş yapmıştır. Kalan 30 personel ise, Bölgeye hiç gelmemiştir. 

10 personel Teknokente haftalık 45 saat geldiğinden, (%75 uygulaması kapsamında) kalan 30 personel için de stopaj teşviki tam olarak uygulanacaktır. Böylece, Teknokente gelen personelin Bölge dışı çalışma hakkı, Bölgeye gelmeyen diğer personel için de kullanılabilecektir.

II. STOPAJ TEŞVİKİNE KONU SÜRELER

4691 sayılı Kanun Yönetmeliğinin “Muafiyet, İndirim ve İstisnalar, Bölgenin İzlenmesi ve Denetimi” başlıklı 35. maddesinin (c) bendinde;

“Yönetici Şirket, ücreti gelir vergisi istisnasından yararlanan kişilerin Bölgede fiilen çalışıp çalışmadığını denetler. Bu istisnanın uygulanabilmesi için, ilgili girişimci, Bölgede çalışan ve bu Yönetmeliğe göre tanımlanmış tüm Ar­-Ge, tasarım ve destek personelini, Ar­-Ge ve tasarım projelerindeki görev tanımlarını, nitelik ve çalışma sürelerini gösteren listeyi aylık olarak Yönetici Şirkete onaylatır, inceleme ve denetimlerde ibraz edilmek üzere saklar.”

denilmektedir.

Stopaj teşvikinden yararlanmak için personelin fiilen Bölgede bulunması gerekir. Yönetmelik gereği bu çalışma süreleri Teknokent Yönetici Şirketlerince denetlenir ve onaylanır.

Son düzenlemeler sonrasında stopaj teşvikine konu olabilecek süreler aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.

Ar-Ge, yazılım, tasarım ve destek personelinin;

-          Fiilen Bölgeye gelerek kart okutma süreleri,
-          Yüksek lisans veya doktora eğitimi kapsamında Bölge dışında geçirilecek süreler,
-          Ar­-Ge, yazılım veya tasarım projesi kapsamında çalışan personelin; Bölgede yürüttüğü görevle ilgili olarak Bölge dışında geçirilen süreleri,
-          Cumhurbaşkanı Kararına göre personelin çalışma süresinin doğrudan %75’i,

Belirlenen bu süreler Ar-Ge, yazılım, tasarım ve destek personelinin stopaj teşvikine konu olabilecek süreleridir.

III. BÖLGE DIŞI ÇALIŞMA DURUMUNDA KURUMLAR VERGİSİ İSTİSNASI UYGULAMASI

 Teknopark Kanununun geçici 2. maddesine göre;

-          Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin,
-          Münhasıran (sadece) bu Bölgedeki Ar-Ge, yazılım ve tasarım faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları,

-          31.12.2028 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnadır. Konuyla ilgili detaylı açıklamalara, 1 no.lu Kurumlar Vergisi Tebliğinde yer verilmiştir. Bu kazanç istisnasından;

a) Gelir vergisi mükellefleri (ticari, zirai ve mesleki kazanç sahipleri)

b) Tüm kurumlar vergisi mükellefleri (sermaye şirketleri, kooperatifler, iktisadî kamu kuruluşları, dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmeler ve iş ortaklıkları)

faydalanabilir.

Teknopark Kanunu ile Yönetmeliğine göre;

- Ar-Ge: Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yazılım dahil yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları,

- Ar-Ge personeli: Ar-Ge faaliyetlerinde doğrudan görevli araştırmacı, yazılımcı ve teknisyenleri,

- Ar-Ge projesi: Amacı, kapsamı, genel ve teknik tanımı, süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak aynî ve/veya nakdî destek tutarları, sonuçta doğacak fikri mülkiyet haklarının paylaşım esasları tespit edilmiş ve Ar-Ge faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde gerçekleştirilen ve araştırmacı ve/veya yazılımcı personel tarafından yürütülen projeyi,

- Teknoloji geliştirme bölgesi: Yüksek/ileri teknoloji kullanan ya da yeni teknolojilere yönelik firmaların, belirli bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü ya da Ar-Ge merkez veya enstitüsünün imkânlarından yararlanarak teknoloji veya yazılım ürettikleri/geliştirdikleri, teknolojik bir buluşu ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline dönüştürmek için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla bölgenin kalkınmasına katkıda bulundukları, aynı üniversite, yüksek teknoloji enstitüsü ya da Ar-Ge merkez veya enstitüsü alanı içinde veya yakınında; akademik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği siteyi veya bu özelliklere sahip teknoparkı ya da teknokenti,

- Yazılım: Bir bilgisayar, iletişim cihazı veya bilgi teknolojilerine dayalı bir diğer cihazın çalışmasını ve kendisine verilen verilerle ilgili gereken işlemleri yapmasını sağlayan komutlar dizisinin veya programların ve bunların kod listesini, işletim ve kullanım kılavuzlarını da içeren belgelerin, belli bir sistematik içinde, tasarlama, geliştirme şeklindeki ürün ve hizmetlerin tümü ile bu ürün ya da mal ve hizmetlerin lisanslama, kiralama ve tüm hakları ile devretme gibi teslim şekillerinin tümünü

ifade eder.

Teknopark Kanununun geçici 2. maddesinde de, “Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri” için kurumlar vergisi istisnası tanınmıştır.

Özellikle pandemi sonrası dönemde, yazılım firmaları başta olmak üzere bazı Teknopark firmalarının Teknoparklarda yer aldıkları ve kurumlar vergisi istisnasından yararlandıkları; ancak bu firmaların personellerinin Teknokente “hiç” gelmediği görülmektedir.

Teknokentlerdeki Ar-Ge ve destek personelinin tamamının Bölge dışında çalışması ve Bölgede çalışan personel bulunmaması durumunda, hiçbir personel stopaj teşviki kapsamında değerlendirilmemektedir.

Örneğin; Michy Batshuayi A.Ş.’nin Teknokent şubesinde 50 Ar-Ge ve destek personeli çalışmakta olup, bu personelin tamamı Bölge dışında çalışmaktadır. Bu durumda, Bölge içinde çalışılan bir süre olmadığından 50 Ar-Ge ve destek personelinin ücreti stopaj teşvikine konu edilmeyecektir.

Teknokente hiç gelmeyen firmalar bu şekilde stopaj teşviki uygulamasından yararlanamamakla birlikte, Ar-Ge faaliyetleri sonucu buldukları ürün/yazılım satışları için kurumlar vergisi istisnası uygulanıp uygulanamayacağı konusunda tereddütler yaratmaktadır.

Bu konuyla ilgili Bakanlıklar tarafından herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Yine Bakanlıkların inceleme elemanları tarafından, her bir firma, ürün/yazılım ve durum bazında ayrı ayrı değerlendirme yapılacağı düşünülmektedir. 4691 sayılı Kanun ile Yönetmeliğindeki ifadeler çerçevesinde, Teknokente hiç gelmeyen firmaların Teknokentte faaliyet yürütmediklerinin ve dolayısıyla kurumlar vergisi istisnasından yararlanamayacaklarının ileri sürülmesi olası görülmektedir.

Bu açıklamalar çerçevesinde; söz konusu tereddütlerin yaratılmaması ve ileride yapılabilecek incelemelerde bu yönden eleştiri ihtimalini azaltmak amacıyla, Teknokent firma personellerinin sınırlı bir süre de olsa Teknokentlere fiziki olarak gelmeleri/bulunmaları önem arz etmektedir. %75 oranındaki uzaktan çalışma kapsamında esnetilen çalışma şartlarının da dikkate alınarak yapılacak planlama ile olası kurumlar vergisi istisnasına ilişkin eleştirinin önüne geçilebilecektir.

Ayrıca Teknokente gelinmesi/fiziki bulunulması halinde, Bölge dışı çalışma uygulaması kapsamında stopaj teşviki yönünden de ciddi bir avantaj sağlanacaktır.  

Özetle: Teknokente hiç gelmeyen ve bu kapsamda muafiyet listesi vermeyerek stopaj teşviki uygulamasından yararlanmayan firmalar için Ar-Ge faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ürün/yazılım satışları için kurumlar vergisi istisnası uygulanmasının mümkün olamayacağı değerlendirilmektedir. 

Güven AYYILDIZ

Ar-Ge ve Teknokent Uzmanı

SMMM