Teknoloji Geliştirme Bölgeleri; 4691 sayılı Kanun
kapsamında faaliyet gösteren ve yüksek/ileri teknoloji kullanan ya da yeni
teknolojilere yönelik firmaların, belirli bir üniversite veya yüksek teknoloji
enstitüsü ya da Ar-Ge merkez veya enstitüsünün olanaklarından yararlanarak
teknoloji veya yazılım ürettikleri/geliştirdikleri, teknolojik bir buluşu
ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline dönüştürmek için faaliyet
gösterdikleri ve bu yolla Bölgenin kalkınmasına katkıda bulundukları yerlerdir.
Bu Bölgelerde faaliyet gösteren firmalar;
1. Kurumlar Vergisi İstisnası
2. Yazılım Satışlarında KDV İstisnası
3. SGK İşveren Hissesi Desteği
4. Gelir Vergisi Stopaj Desteği
5. Damga Vergisi İstisnası
6. Gümrük Vergisi İstisnası
7. Temel Bilimler Desteği
8. Makine Teçhizat Alımında KDV İstisnası
9. Doktoralı Personel ile Stajyer Hibesi
teşviklerinden yararlanırlar. Ülkemiz Ar-Ge ekosisteminin en önemli parçası olan
Teknokentlerde faaliyette bulunmak, Ar-Ge ve yazılım üreten işletmeler
açısından çok büyük rekabet avantajı sağlamaktadır. Son dönemlerdeki yoğun
talep nedeniyle Teknokentlerde işyeri bulmak da önemli ölçüde zorlaşmıştır.
2001 yılında yayınlanan
4691 sayılı Kanun ile kurulan Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde; teknolojik
bilginin üretilmesi, üretilen bilginin ticarileştirilmesi, üründe ve üretim
yöntemlerinde ürün kalitesi ve standardının yükseltilmesi, verimliliği
artıracak ve üretim maliyetlerini düşürecek yeniliklerin geliştirilmesi, küçük
ve orta ölçekli işletmelerin yeni ve ileri teknolojilere uyumunun sağlanması,
araştırmacılara iş imkânlarının sağlanması ve ileri teknoloji yatırımları
yapacak yabancı sermayenin Ülkeye girişinin hızlandırılması ile sanayinin
rekabet gücünün artırılması amaçlanmaktadır.
Sanayicimizi,
araştırmacılar ve üniversitelerimiz ile buluşturarak teknolojik üretime yönelik
yeni ürün ve üretim yöntemleri geliştirmelerini sağlayan bu Kanun kapsamında
Eylül 2022 itibariyle; toplam 94 adet Teknoloji Geliştirme Bölgesi (Ankara 11,
İstanbul 13, Kocaeli 5, İzmir 4, Konya 2, Gaziantep 2, Antalya 2, Mersin 2,
Hatay 2, Kayseri 2, Bursa 2 adet, Eskişehir 2 adet - (Bilecik) ve Trabzon,
Adana, Erzurum, Isparta, Denizli, Edirne, Elazığ, Sivas, Diyarbakır, Tokat,
Sakarya, Bolu, Kütahya, Samsun, Malatya, Urfa, Düzce, Çanakkale, Kahramanmaraş,
Tekirdağ, Van, Çorum, Manisa, Niğde, Burdur, Yozgat, Kırıkkale, Balıkesir,
Karaman, Muğla, Afyonkarahisar-(Uşak), Aydın, Batman, Osmaniye, Zonguldak,
Karabük, Nevşehir, Çankırı, Kastamonu, Kırklareli, Giresun, Rize, Yalova,
Aksaray ve Adıyaman’da 1’er adet) kurulmuştur. 94 Teknoloji Geliştirme
Bölgesi’nden 81’i faaliyetine devam etmekte, 13’ünün ise altyapı çalışmaları
devam etmektedir.
I. PANDEMİ DÖNEMİ TEKNOKENT UYGULAMASI
1) 7244 sayılı Kanunla birlikte 2020/Mart sonrası
pandemi döneminde Teknokentlerde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca belirlenen
oranlarda (%40 ila %100 arası) Bölge dışı çalışma süresi teşviki uygulanmıştır.
Özellikle tam kapanma uygulamasının olduğu süreler içerisinde, firmalar Teknokentlere
fiziki olarak gelmeden/bulunmadan tüm teşvikler yararlanmışlardır.
Bu sistem, Ar-Ge ve destek personelinin tamamını
kapsamış ve doğrudan “toplam çalışma süresi” esas alınarak uygulama
yapılmıştır.
Pandemi dönemi uygulaması 12 Ekim 2021 tarihi
itibariyle sona erdiğinden, bu tarih sonrası 7263 sayılı Kanun uygulaması
devreye alınmıştır.
2) 2021/Şubat ayında yayımlanan 7263 sayılı Kanun
ile, gelir vergisi stopaj teşvikine konu edilen toplam çalışma sürelerinin
%20’sini aşmamak kaydıyla ilgili personelin Bölge dışında geçirdikleri süreler
de gelir vergisi stopajı teşviki kapsamına alınmıştır.
Öte yandan, 2020/Mart – 2021/Ekim tarihleri arasındaki
pandemi döneminde, %40 ila %100 arasında Bölge dışı çalışma süresi
uygulandığından, 7263 sayılı Kanunla getirilen %20 Bölge dışı çalışma süresine
ilişkin sistem devreye girmemiştir.
Pandemi dönemi uygulaması 12 Ekim 2021 tarihi
itibariyle sona erdiğinden, bu tarih sonrası 7263 sayılı Kanun uygulaması
devreye alınmıştır.
7263 sayılı Kanunla verilen yetki çerçevesinde,
17.10.2021 tarihi sonrası yürürlüğe giren Cumhurbaşkanı Kararlarıyla Teknokentlerde;
- Gelir vergisi stopaj
teşvikine konu edilen, ilgili personelin toplam çalışma süresinin %75’i Bölge
dışında geçirdikleri süreler kapsamında gelir vergisi stopajı teşviki kapsamına
alınmıştır. Böylece, %20 olan dışarıda çalışma süresi oranı %75’e
çıkarılmıştır.
Konuyu kısa örneklerle ele almak gerekirse;
Örneğin; Jorge Jesus
A.Ş.’nin Bilkent Teknokent
şubesinde 40 Ar-Ge personeli çalışmaktadır. Bu personelin her biri Bölgeye,
haftalık 11,25 saat “kartla giriş” yapmıştır.
Bu durumda, %75’lik Bölge
dışı çalışma süresi kapsamında her bir personelin çalışma süresine haftalık
(11,25 x 3) 33,75 saat eklenecektir. Böylece tüm personelin çalışma süresi
(11,25 + 33,75) 45 saate ulaşacak ve stopaj teşvikinden her bir personel tam
olarak yararlanacaktır.
Örneğin; Bir önceki örnekteki şirketin 40 personelinden
10’u, Teknokente haftalık 45 saat kartla giriş yapmıştır. Kalan 30 personel
ise, Bölgeye hiç gelmemiştir.
10 personel Teknokente haftalık 45 saat
geldiğinden, (%75 uygulaması kapsamında) kalan 30 personel için de stopaj
teşviki tam olarak uygulanacaktır. Böylece, Teknokente gelen personelin Bölge dışı çalışma hakkı, Bölgeye
gelmeyen diğer personel için de kullanılabilecektir.
II. STOPAJ TEŞVİKİNE KONU SÜRELER
4691 sayılı Kanun Yönetmeliğinin
“Muafiyet, İndirim ve İstisnalar, Bölgenin İzlenmesi ve Denetimi” başlıklı 35.
maddesinin (c) bendinde;
“Yönetici Şirket, ücreti
gelir vergisi istisnasından yararlanan kişilerin Bölgede fiilen çalışıp
çalışmadığını denetler. Bu istisnanın uygulanabilmesi için, ilgili girişimci,
Bölgede çalışan ve bu Yönetmeliğe göre tanımlanmış tüm Ar-Ge, tasarım ve
destek personelini, Ar-Ge ve tasarım projelerindeki görev tanımlarını, nitelik
ve çalışma sürelerini gösteren listeyi aylık olarak Yönetici Şirkete onaylatır,
inceleme ve denetimlerde ibraz edilmek üzere saklar.”
denilmektedir.
Stopaj teşvikinden
yararlanmak için personelin fiilen Bölgede bulunması gerekir. Yönetmelik gereği
bu çalışma süreleri Teknokent Yönetici Şirketlerince denetlenir ve onaylanır.
Son düzenlemeler
sonrasında stopaj teşvikine konu olabilecek süreler aşağıdaki şekilde
belirlenmiştir.
Ar-Ge, yazılım, tasarım
ve destek personelinin;
-
Fiilen Bölgeye gelerek kart okutma
süreleri,
-
Yüksek lisans veya doktora eğitimi
kapsamında Bölge dışında geçirilecek süreler,
-
Ar-Ge, yazılım veya tasarım projesi
kapsamında çalışan personelin; Bölgede yürüttüğü görevle ilgili olarak Bölge
dışında geçirilen süreleri,
-
Cumhurbaşkanı Kararına göre personelin çalışma süresinin
doğrudan %75’i,
Belirlenen bu süreler Ar-Ge, yazılım, tasarım ve
destek personelinin stopaj teşvikine konu olabilecek
süreleridir.
III. BÖLGE DIŞI ÇALIŞMA DURUMUNDA KURUMLAR VERGİSİ
İSTİSNASI UYGULAMASI
Teknopark Kanununun geçici 2. maddesine
göre;
-
Bölgede faaliyet gösteren gelir ve
kurumlar vergisi mükelleflerinin,
-
Münhasıran
(sadece) bu Bölgedeki Ar-Ge, yazılım ve tasarım faaliyetlerinden elde ettikleri
kazançları,
-
31.12.2028 tarihine kadar gelir ve
kurumlar vergisinden müstesnadır.
Konuyla ilgili detaylı açıklamalara, 1 no.lu
Kurumlar Vergisi Tebliğinde yer verilmiştir. Bu kazanç istisnasından;
a) Gelir vergisi
mükellefleri (ticari, zirai ve mesleki kazanç sahipleri)
b) Tüm kurumlar vergisi mükellefleri (sermaye şirketleri, kooperatifler,
iktisadî kamu kuruluşları, dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmeler ve iş
ortaklıkları)
faydalanabilir.
Teknopark Kanunu ile Yönetmeliğine göre;
- Ar-Ge: Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve
toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yazılım
dahil yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için
sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları,
- Ar-Ge personeli: Ar-Ge
faaliyetlerinde doğrudan görevli araştırmacı, yazılımcı ve teknisyenleri,
- Ar-Ge projesi: Amacı, kapsamı,
genel ve teknik tanımı, süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş,
gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak aynî ve/veya nakdî destek tutarları,
sonuçta doğacak fikri mülkiyet haklarının paylaşım esasları tespit edilmiş ve
Ar-Ge faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar
çerçevesinde gerçekleştirilen ve araştırmacı ve/veya yazılımcı personel tarafından
yürütülen projeyi,
- Teknoloji geliştirme bölgesi: Yüksek/ileri
teknoloji kullanan ya da yeni teknolojilere yönelik firmaların, belirli bir
üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü ya da Ar-Ge merkez veya enstitüsünün
imkânlarından yararlanarak teknoloji veya yazılım ürettikleri/geliştirdikleri,
teknolojik bir buluşu ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline dönüştürmek
için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla bölgenin kalkınmasına katkıda
bulundukları, aynı üniversite, yüksek teknoloji enstitüsü ya da Ar-Ge merkez
veya enstitüsü alanı içinde veya yakınında; akademik, ekonomik ve sosyal
yapının bütünleştiği siteyi veya bu özelliklere sahip teknoparkı ya da
teknokenti,
- Yazılım: Bir bilgisayar, iletişim cihazı veya bilgi
teknolojilerine dayalı bir diğer cihazın çalışmasını ve kendisine verilen
verilerle ilgili gereken işlemleri yapmasını sağlayan komutlar dizisinin veya
programların ve bunların kod listesini, işletim ve kullanım kılavuzlarını da
içeren belgelerin, belli bir sistematik içinde, tasarlama, geliştirme
şeklindeki ürün ve hizmetlerin tümü ile bu ürün ya da mal ve hizmetlerin
lisanslama, kiralama ve tüm hakları ile devretme gibi teslim şekillerinin
tümünü
ifade eder.
Teknopark Kanununun geçici 2. maddesinde de,
“Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar
vergisi mükellefleri” için kurumlar vergisi istisnası tanınmıştır.
Özellikle pandemi sonrası dönemde, yazılım
firmaları başta olmak üzere bazı Teknopark firmalarının Teknoparklarda yer
aldıkları ve kurumlar vergisi istisnasından yararlandıkları; ancak bu
firmaların personellerinin Teknokente “hiç” gelmediği görülmektedir.
Teknokentlerdeki Ar-Ge ve destek personelinin
tamamının Bölge dışında çalışması ve Bölgede çalışan personel bulunmaması
durumunda, hiçbir personel stopaj teşviki kapsamında değerlendirilmemektedir.
Örneğin; Michy Batshuayi A.Ş.’nin Teknokent şubesinde
50 Ar-Ge ve destek personeli çalışmakta olup, bu personelin tamamı Bölge
dışında çalışmaktadır. Bu durumda, Bölge içinde çalışılan bir süre olmadığından
50 Ar-Ge ve destek personelinin ücreti stopaj teşvikine konu edilmeyecektir.
Teknokente hiç gelmeyen firmalar bu
şekilde stopaj teşviki uygulamasından yararlanamamakla birlikte, Ar-Ge
faaliyetleri sonucu buldukları ürün/yazılım satışları için kurumlar vergisi
istisnası uygulanıp uygulanamayacağı konusunda tereddütler yaratmaktadır.
Bu konuyla ilgili Bakanlıklar tarafından herhangi
bir açıklama yapılmamıştır. Yine Bakanlıkların inceleme elemanları tarafından,
her bir firma, ürün/yazılım ve durum bazında ayrı ayrı değerlendirme yapılacağı
düşünülmektedir. 4691 sayılı Kanun ile Yönetmeliğindeki ifadeler çerçevesinde, Teknokente
hiç gelmeyen firmaların Teknokentte faaliyet yürütmediklerinin ve dolayısıyla
kurumlar vergisi istisnasından yararlanamayacaklarının ileri sürülmesi olası
görülmektedir.
Bu açıklamalar çerçevesinde; söz konusu
tereddütlerin yaratılmaması ve ileride yapılabilecek incelemelerde bu yönden
eleştiri ihtimalini azaltmak amacıyla, Teknokent firma personellerinin sınırlı
bir süre de olsa Teknokentlere fiziki olarak gelmeleri/bulunmaları önem arz
etmektedir. %75 oranındaki uzaktan çalışma kapsamında esnetilen çalışma
şartlarının da dikkate alınarak yapılacak planlama ile olası kurumlar vergisi
istisnasına ilişkin eleştirinin önüne geçilebilecektir.
Ayrıca Teknokente gelinmesi/fiziki bulunulması
halinde, Bölge dışı çalışma uygulaması kapsamında stopaj teşviki yönünden de
ciddi bir avantaj sağlanacaktır.
Özetle: Teknokente hiç gelmeyen ve
bu kapsamda muafiyet listesi vermeyerek stopaj teşviki uygulamasından
yararlanmayan firmalar için Ar-Ge faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ürün/yazılım
satışları için kurumlar vergisi istisnası uygulanmasının mümkün olamayacağı
değerlendirilmektedir.
Güven AYYILDIZ
Ar-Ge ve Teknokent Uzmanı
SMMM