AR-GE VE TASARIM MERKEZİ OLMAK ARTIK ESKİSİ KADAR KOLAY DEĞİL!
AR-GE
VE TASARIM MERKEZİ OLMAK ARTIK ESKİSİ KADAR
KOLAY
DEĞİL!
Bilindiği üzere, Ar-Ge, yazılım
ve tasarım faaliyetlerinin destek süreçleri Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca yürütülmektedir.
Bu desteklerle ilgili
5746 sayılı Kanun 28.02.2008 tarihinde yayımlanmıştır.
Konunun detaylarına
girmeden önce; Kanunun amacı, Ar-Ge ve tasarım Merkezi olmanın temel şartları
ile Ar-Ge ve tasarım merkezlerine sağlanan indirim ve istisnaları kısaca
hatırlatmakta fayda vardır;
I. MEVZUAT
1. 5746 sayılı Araştırma,
Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunun Amacı
Nedir?
o
Üründe ve üretim süreçlerinde yenilik
yapılması
o
Teknolojik bilgi üretilmesi
o
Ar-Ge ve tasarım personeli ve nitelikli
işgücü istihdamının artırılmasının teşvik edilmesi
o
Ar-Ge ve tasarıma yönelik doğrudan yabancı
sermaye yatırımlarının ülkeye girişinin hızlandırılması
o
Teknolojik bilginin ticarileştirilmesi
o
Ürün kalitesi ve standardının
yükseltilmesi
olarak tanımlanmaktadır.
2. Ar-Ge Merkezi
Olabilmek İçin Neler Gerekiyor?
o
Ar-Ge Merkezinde araştırmacı ve teknisyen
statüsünde çalışacak en az 15 Tam Zaman Eşdeğer Ar-Ge personeline sahip
olunması, (Bazı sektörler için 30 Tam Zaman Eşdeğer Ar-Ge personeline sahip
olunması,)
o
Ar-Ge Merkezinde Ar-Ge veya tasarım
projelerinin bulunması,
o
Ar-Ge ve destek personelinin Ar-Ge
Merkezinde çalıştığının fiziki kontrolünü yapacak mekanizmalara sahip olunması,
o
Ar-Ge veya tasarım faaliyetlerinin yurt
içinde gerçekleştirilmesi,
o
Ar-Ge Merkezlerinin ayrı bir birim
şeklinde örgütlenmiş ve tek bir yerleşke veya fiziki mekan içinde yer alması
gerekmektedir.
3. Tasarım Merkezi
Olabilmek İçin Neler Gerekiyor?
o
Tasarım Merkezinde tasarımcı ve teknisyen
statüsünde çalışacak en az 10 Tam Zaman Eşdeğer Tasarım personeline sahip
olunması,
o
Tasarım Merkezinde tasarım projelerinin
bulunması,
o
Tasarım ve destek personelinin Tasarım
Merkezinde çalıştığının fiziki kontrolünü yapacak mekanizmalara sahip olunması,
o
Tasarım faaliyetlerinin yurt içinde
gerçekleştirilmesi,
o
Tasarım Merkezlerinin ayrı bir birim
şeklinde örgütlenmiş ve tek bir yerleşke veya fiziki mekân içinde yer alması,
gerekmektedir.
4. Ar-Ge ve Tasarım
Merkezlerine Sağlanan İstisna, İndirim ve Teşvikleri Nelerdir?
o
Ar-Ge/Tasarım İndirimi
o
Sigorta Primi İşveren Prim Desteği
o
Gelir Vergisi Stopajı Desteği
o
Damga Vergisi İstisnası
o
Gümrük Vergisi İstisnası
o
Temel Bilimler Desteği (İki yıl süreyle
brüt asgari ücret tutarı kadar)
o
Makine ve Teçhizat Alımında KDV İstisnası
o
Doktoralı Personel Desteği (İki yıl
süreyle brüt asgari ücret tutarı kadar)
o
Stajyer Desteği
II. DEĞERLENDİRME
Asıl konumuza dönecek
olursak, neden Ar-Ge ve tasarım merkezi olmak eskisi kadar kolay değildir?
Öncelikle yıllara göre
Ar-Ge ve Tasarım Merkezi sayılarına bir bakalım.
AR-GE
MERKEZLERİ
2008
16
2009
35
2010
18
2011
21
2012
24
2013
19
2014
22
2015
57
2016
90
2017
358
2018
286
2019
176
2020
57
2021
67
2022
(ilk 3 ay)
3
TOPLAM
1.249
TASARIM
MERKEZLERİ
2016
6 2
2017
95
2018
121
2019
56
2020
34
2021
14
2022
(ilk 3 ay)
1
TOPLAM
327
Ar-Ge ve tasarım merkezi
sayısı mevcut durumda 1.576’dır.
12 Mart 2008 tarihli ve
5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında
Kanun ile Tam Zaman Eşdeğer Ar-Ge personeli 50 olarak ilan edilmişti.
18 Haziran 2014 tarihli
Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile 50 olan Tam Zaman Eşdeğer
Ar-Ge personeli sayısı 30’a indirilmişti.
17 Ağustos 2017 tarihli ve
30157 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile de 30 olan
Ar-Ge personeli sayısı 15’e indirilmiştir.
Tablodan da anlaşılacağı
üzere, 2017 ve 2018 yıllarında Tam Zaman Eşdeğer Ar-Ge personeli şartının aşamalı
olarak 15’e düşürülmesi sebebiyle yoğun bir başvuru süreci ile Ar-Ge merkezi
başvuruları kabul edilmiş ve onaylanmıştır.
2019 yılı ve sonrasında
yapılan başvuruların ise kabul alması aşamalı olarak azalmıştır.
Ar-Ge ve tasarım
merkezlerine başvuru ve ara denetimlerde Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca talep
edilen ilave istekler (ödevler) aşağıda sunulmuştur. Bu istekler 2019 ve
öncesindeki başvurularda ödev olarak verilmiş olup, 2019 sonrasında yapılan
başvurularda ise ret gerekçesi olarak değerlendirilmektedir.
Ar-Ge ve Tasarım
Merkezlerine Verilen Ödevler Nelerdir?
1.
Fikri ve sınai mülkiyet haklarına ilişkin
ayrı birim kurulması,
2.
Patent, Faydalı Model, Endüstriyel Tasarım
müracaatları,
3.
Üniversite/Sanayi iş birliğinin
geliştirilmesi,
4.
Ar-Ge/Tasarım merkezi stratejilerinin
belirlenmesi,
5.
Yayın/makale/bildirim portföyünün
geliştirilmesi,
6.
Ulusal veya uluslararası destekli
projelerin başvurularının yapılması,
7.
Ar-Ge projelerine yönelik nitelikli
personel istihdamının arttırılması,
8.
Ar-Ge Merkezi personelinin Yüksek Lisans
ve Doktora programlarına teşvik edilmesi
9.
Ar-Ge harcamasının ciroya oranın
arttırılması,
10.
Kongre, konferans, fuar ve sempozyumlara
özellikle bildirili katılımların sağlanması,
11.
Ar-Ge projelerinin Ar-Ge niteliklerinin
arttırılması,
12.
Ar-Ge personeline yönelik teşvik ve ödül
sisteminin geliştirilerek somutlaştırılması,
13.
Ar-Ge sonucu elde edilen ürünlerden elde
edilen cironun arttırılması,
2019 yılı sonrasında
yapılan Ar-Ge ve tasarım merkezi başvurularında yukarıda verilen ödevler artık
bir ret gerekçesi olarak sunulmaktadır. 2022/Mart itibariyle yılında yapılan
başvurulardan sadece 3 Ar-Ge Merkezi ve 1 Tasarım Merkezi onay alabilmiştir.
Hemen hemen her 4 başvurudan 3 tanesi ret olmaktadır. Bu ortalama ile 2022
yılında onaylanacak Ar-Ge ve tasarım merkezi sayısının toplamda 15’i
geçmeyeceği değerlendirilmektedir.
Yapılan mevcut
başvuruların hemen hemen %75’inin ret ile sonuçlanmasının yanı sıra, Ar-Ge
merkezlerinde veya tasarım merkezlerinde Değerlendirme ve Denetim Komisyonu
değerlendirmesi sonucunda, denetimde tespit edilen eksiklik ve ihlalin ölçüsüne
göre Ar-Ge veya tasarım merkezi belgesi
Bakanlık tarafından iptal edilmekte veya eksikliklerin giderilmesi için üç ayı
geçmemek üzere ilgili işletmeye süre verilmektedir. Verilen bu süre içinde
işletme, sağlanan destek ve teşviklerden yararlanamamaktadır.
Değerlendirme ve Denetim
komisyonlarınca yapılan denetimlerde belge iptali yapılan Ar-Ge ve tasarım
merkezleri, işletmenin bağlı bulunduğu Vergi Dairesi/VDK ve Sosyal Güvenlik
Kurumunca incelemeye sevk edilmektedir.
İnceleme sonrasında Ar-Ge
ve tasarım merkezlerinin yararlanmış olduğu tüm destek ve indirimlerin cezalı
olarak geri alınması söz konusu olmaktadır.
III. ÖNERİ
Başvuru ve değerlendirme
aşamasında Ar-Ge içeriği, teknoloji düzeyi ve yenilikçi yönü ile son derece
başarılı olan, proje çıktılarının ekonomik ve ulusal kazanıma dönebileceği
tartışmasız başvuruların dahi reddedilebildiği görülmektedir.
Buna göre, Ar-Ge ve
tasarım merkezi kurulması için Bakanlığa başvuru yapacak işletmeler, teknik,
idari ve mali altyapılarını çok dikkatli şekilde oluşturmalı ve bu yazımızda
belirtilen ödevlerle ilgili gerekli aksiyonları aldıktan sonra, detaylara
dikkat ederek başvuru aşamasına geçmelidir.
Güven AYYILDIZ
SMMM – AR-GE VE TEKNOKENT
UZMANI